Cúng trái cây là việc tưởng đơn giản, nhưng lại ẩn chứa nhiều tầng lớp ý nghĩa trong tín ngưỡng và phong tục thờ cúng người Việt. Không ít gia đình chuẩn bị mâm cúng đầy đặn, quả đẹp, quả ngon, nhưng vẫn lúng túng ở chi tiết tưởng nhỏ: nên bày 3 quả, 5 quả hay 4, 6 quả? Có người cho rằng lẻ là may, chẵn là xui. Người khác lại cho rằng không quan trọng. Nhưng sự thật là – trong văn hóa tâm linh, số lượng trái cây trên bàn thờ không phải chuyện tùy tiện, mà phản ánh cả tư duy phong thủy – triết lý âm dương – và sự am hiểu lễ nghi.
Vậy nên chọn trái cây số chẵn hay lẻ khi bày mâm cúng? Mỗi con số mang ý nghĩa gì? Có phải cứ số lẻ là tốt và số chẵn là không nên? Bài viết dưới đây sẽ lý giải cặn kẽ, từ góc nhìn tâm linh – phong thủy – lễ nghi dân gian Việt, để gia chủ thờ cúng đúng – đẹp – và linh ứng.
1. Chọn số lượng trái cây theo quan niệm âm dương: Lẻ là dương, chẵn là âm
Trong triết lý phương Đông, mọi vật đều vận hành theo quy luật âm dương. Số lẻ (1, 3, 5, 7, 9) thuộc dương, tượng trưng cho sự sinh sôi, phát triển, vận động. Số chẵn (2, 4, 6, 8, 10) thuộc âm, biểu trưng cho sự tĩnh tại, khép lại, hoàn tất.
Trong thờ cúng – vốn là hành động “dâng lễ dương gian lên cõi thiêng” – thì nguyên tắc “dương thịnh âm suy” thường được ưu tiên, tức là nên dùng số lẻ để tăng khí, tăng vận, tăng sự lưu chuyển giữa người và thần linh, tổ tiên.
Chọn theo quan niệm âm dương (Ảnh: Happynest)
Bởi vậy, dân gian từ lâu đã có thói quen:
Bày 3 quả khi cúng đơn Bày 5 quả trong mâm cúng truyền thống Bày 7 hoặc 9 quả trong các lễ lớn, lễ cầu tài lộc Số chẵn đôi khi bị kiêng vì mang tính âm, dễ khiến khí trong nhà trì trệ, nhất là khi cúng cầu may, khai trương, lễ Tết cần vượng khí.
Tuy nhiên, không phải lúc nào số chẵn cũng xấu – và không phải số lẻ nào cũng tốt. Cần xét từng hoàn cảnh cụ thể.
2. Mỗi con số mang theo một tầng nghĩa riêng trong mâm trái cây cúng
Không chỉ là chẵn hay lẻ, từng con số trong mâm trái cây còn gắn với những tầng nghĩa phong thủy nhất định:
Số 1 – Khởi đầu, đơn niệm, nhất tâm. Dùng trong lễ đơn, cúng hàng ngày.
Số 3 – Tam tài: Thiên – Địa – Nhân. Thể hiện sự giao hòa ba cõi.
Số 5 – Ngũ hành: Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ. Là số phổ biến nhất trong mâm ngũ quả, đại diện cho đủ đầy, thịnh vượng, hòa hợp.
Số 7 – Dù dân gian đôi khi kiêng (vì “thất”), nhưng trong thờ cúng lại mang nghĩa trừ tà, hóa giải âm khí, dùng trong lễ cầu siêu, lễ giải hạn.
Số 9 – Cửu là cực thịnh, đại cát. Thường dùng trong lễ lớn, đặc biệt là mâm cúng rước lộc, khai trương, lễ Tết.
Ngược lại, các số 4 và 8 dễ gây tranh cãi:
Số 4 – Dân gian đọc là “tứ” gần âm “tử” (chết), dễ bị kiêng kỵ.
Số 8 – Gần âm “phát”, nhưng nếu không đúng cách sắp lễ, vẫn có thể gây phản tác dụng vì là số âm.
Vì vậy, khi bày trái cây, không chỉ xét chẵn – lẻ, mà còn cần xét ngữ nghĩa con số trong từng hoàn cảnh.
3. Các trường hợp nên dùng số lẻ – và khi nào dùng số chẵn vẫn được
Các trường hợp phổ biến (Ảnh: Happynest)
Nên dùng số lẻ trong các dịp sau:
Lễ Tết truyền thống: Mâm ngũ quả thường là 5 loại, vừa vượng khí, vừa đẹp mắt Cúng Thần Tài – Thổ Địa: 3 hoặc 5 quả, tượng trưng cho cầu tài – cầu lộc – cầu bình an Cúng gia tiên ngày giỗ: 3 quả là đủ lễ, hoặc 5 quả khi có bày mâm mặn kèm theo Cúng khai trương, mở cửa hàng: 5 hoặc 9 quả, tránh tuyệt đối số chẵn Có thể dùng số chẵn trong một số lễ tưởng niệm, lễ chay tịnh – khi muốn giữ sự an nhiên, thanh đạm, không cầu xin tài lộc. Nhưng kể cả khi đó, số chẵn nên là 2 hoặc 6 – mang ý nghĩa “song toàn” hoặc “lộc tài đều đủ”, tuyệt đối không dùng số 4.
Ngoài ra, nếu quả lớn như dưa hấu, bưởi, thơm... thì dù chỉ bày 2 quả, nhưng kết hợp thêm các loại trái nhỏ khác, vẫn có thể tạo ra tổng thể ngũ quả hài hòa, đủ lễ mà vẫn giữ đúng nguyên tắc âm dương.
4. Chọn số lượng quả không đúng – có ảnh hưởng gì không?
Có. Một mâm cúng đẹp nhưng sai lệch về số lượng, không phù hợp phong thủy có thể ảnh hưởng đến khí trường bàn thờ, làm giảm sự lưu thông âm dương.
Cụ thể:
Bày số chẵn trong lễ khai trương dễ khiến lộc bị “gãy”, khí không thông Cúng Tết mà chỉ bày 4 quả, dễ bị xem là “lễ thiếu”, tổ tiên khó chứng Cúng Thần Tài số chẵn khiến năng lượng tài vận không vượng, dễ rơi vào tình trạng “đủ nhưng không thịnh” Ngoài ra, nếu sắp xếp không cân đối, quả nghiêng ngả, màu sắc xung khắc (như quá nhiều quả màu đen, tím sẫm...) cũng làm ảnh hưởng đến sự thanh tịnh của bàn thờ.
Mỗi mâm cúng là một tác phẩm tâm linh, không chỉ đẹp mắt mà còn phải hài hòa, đúng nguyên lý, đúng tâm nguyện.
5. Lưu ý khi chọn và bày trái cây cúng
Chỉ dùng trái cây tươi, sạch, không dập nát Không chọn quả có mùi quá nồng, dễ át hương nhang Không dùng trái cây giả, trái cây bằng sáp, nhựa trên bàn thờ Sắp quả theo hình tam giác hoặc ngũ hành: cao ở giữa, thấp ở hai bên Không để trái cây lăn lóc, nghiêng lệch, dính nước hay bụi Nếu mâm quả có quá nhiều loại, nên chẵn – lẻ từng nhóm nhưng tổng thể vẫn giữ được ý nghĩa số lẻ Bày mâm cúng không phải để trưng bày cho đẹp, mà để dâng lễ bằng lòng kính, thể hiện sự chu toàn của con cháu trước thần linh và tổ tiên.
KẾT LUẬN
Chọn trái cây số chẵn hay lẻ không chỉ là chuyện thẩm mỹ, mà là một phần của đạo thờ cúng, phản ánh hiểu biết và sự chu đáo trong từng nghi thức tâm linh. Số lẻ thường được ưu tiên vì đại diện cho dương khí – cho sự sống – cho mong cầu may mắn, tài lộc, hanh thông.
Tuy nhiên, cái chính vẫn là hiểu sâu – làm đúng – giữ lễ, không rập khuôn nhưng cũng không tùy tiện. Một mâm trái cây cúng đúng nghĩa là khi mỗi quả, mỗi số đều mang theo tâm kính – lòng hiếu – và sự thuận hòa giữa người và trời đất.