Tết Nguyên Đán: Nguồn Gốc Và Những Điều Ít Ai Biết?

Tết Nguyên Đán, hay còn gọi là Tết cổ truyền, là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt Nam, gắn liền với sự đoàn viên, lòng thành kính với tổ tiên và những phong tục độc đáo. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ nguồn gốc sâu xa và những điều đặc biệt ẩn chứa sau dịp Tết này. Hãy cùng khám phá những nét đặc sắc, giá trị truyền thống và những câu chuyện ít được nhắc tới về Tết Nguyên Đán qua bài viết dưới đây.

1. Nguồn gốc của Tết Nguyên Đán

Tết Nguyên Đán bắt nguồn từ đâu?

Theo nhiều nhà nghiên cứu văn hóa, Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ nền văn minh nông nghiệp lúa nước tại khu vực Đông Nam Á, trong đó Việt Nam là một trong những quốc gia sớm hình thành phong tục này. Ban đầu, đây là thời điểm đánh dấu sự kết thúc của mùa đông và chào đón mùa xuân, mùa của sự sinh sôi và phát triển.

Người xưa chọn thời điểm Tết trùng với tiết Lập Xuân trong lịch Âm, khi vạn vật bắt đầu hồi sinh, để cảm tạ trời đất, tổ tiên đã phù hộ cho vụ mùa bội thu, đồng thời cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, gia đình an khang.

Sự ảnh hưởng từ văn hóa Trung Hoa

Dưới thời Bắc thuộc, Tết Nguyên Đán của người Việt chịu sự ảnh hưởng từ văn hóa Trung Hoa nhưng đã được "Việt hóa" để phù hợp với phong tục và tín ngưỡng bản địa. Điểm khác biệt rõ nét nhất là người Việt coi trọng việc tưởng nhớ tổ tiên và những giá trị gia đình, tạo nên bản sắc riêng biệt cho Tết Nguyên Đán của dân tộc.

2. Những phong tục đặc trưng trong Tết Nguyên Đán

Gói bánh chưng, bánh tét

Bánh chưng (miền Bắc) và bánh tét (miền Nam) là biểu tượng của Tết Việt, thể hiện lòng biết ơn trời đất và tổ tiên. Theo truyền thuyết, bánh chưng vuông tượng trưng cho đất, bánh tét tròn tượng trưng cho trời, mang ý nghĩa cầu mong sự hài hòa và thịnh vượng.

Mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu trên bàn thờ gia tiên ngày Tết, tượng trưng cho ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ) và sự sung túc. Tùy theo từng vùng miền mà cách bày trí mâm ngũ quả có sự khác biệt, nhưng tất cả đều thể hiện lòng thành kính và mong ước năm mới đủ đầy.

Lì xì đầu năm

Lì xì là phong tục đẹp trong ngày Tết, với ý nghĩa cầu chúc may mắn, tài lộc. Bao lì xì đỏ thắm không chỉ mang theo lời chúc tốt đẹp mà còn tượng trưng cho sự khởi đầu thuận lợi trong năm mới.

Chúc Tết, hái lộc đầu xuân

Vào sáng mùng 1, mọi người thường đi chúc Tết ông bà, cha mẹ và bạn bè thân thiết, cầu mong một năm mới bình an. Hái lộc đầu xuân, với việc mang về một nhành cây nhỏ từ đền chùa, là biểu tượng cho sự phát triển và tài lộc trong năm mới.

3. Những điều ít ai biết về Tết Nguyên Đán

Thời gian Tết kéo dài bao lâu?

Ngày nay, Tết thường được coi là kéo dài 3 ngày đầu năm, nhưng trong văn hóa xưa, Tết Nguyên Đán có thể kéo dài tới nửa tháng, từ ngày 23 tháng Chạp (đưa ông Táo về trời) đến rằm tháng Giêng. Đây là khoảng thời gian để gia đình thực hiện nhiều nghi lễ tâm linh và hòa mình vào không khí hội xuân.

Phong tục xông đất

Xông đất là tục lệ phổ biến trong ngày Tết, nhưng ít người biết rằng người được chọn để xông đất thường là người hợp tuổi với gia chủ, có tính cách vui vẻ, lạc quan và cuộc sống hạnh phúc, với hy vọng họ sẽ mang đến may mắn cho cả năm.

Tại sao kiêng quét nhà đầu năm?

Quét nhà vào ngày mùng 1 được cho là sẽ quét đi tài lộc, vận may của gia đình trong năm mới. Vì vậy, hầu hết các gia đình đều dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ từ trước Tết để tránh phạm vào điều kiêng kỵ này.

Tết Nguyên Đán không chỉ là một dịp lễ hội mà còn là biểu tượng văn hóa sâu sắc, nơi lưu giữ những giá trị truyền thống, tâm linh của người Việt. Với nguồn gốc lâu đời và những phong tục độc đáo, Tết không chỉ là thời khắc giao mùa mà còn là dịp để mỗi người gắn kết tình thân, tưởng nhớ tổ tiên và chào đón một khởi đầu mới đầy may mắn và hy vọng.