Không rộn ràng như Tết Nguyên Đán, cũng không linh đình như rằm tháng Bảy, Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch) lại là thời khắc đặc biệt trong năm – khi dương khí đạt cực thịnh, sâu bệnh phát triển mạnh, con người dễ bất an về sức khỏe lẫn tâm linh.
Dân gian xưa gọi đây là “ngày giết sâu bọ”, không chỉ là dịp thanh lọc cơ thể mà còn là lúc để giải trừ tà khí, tránh họa vận, giữ gìn khí lành trong nhà. Bởi vậy, Tết Đoan Ngọ không chỉ có lễ cúng đúng nghi thức, mà còn hàm chứa nhiều điều kiêng kỵ nếu vô tình phạm phải có thể ảnh hưởng đến tài lộc, phúc phần của gia đạo.
1. Kiêng thức dậy muộn và không “diệt sâu bọ” đúng giờ
Từ thời xa xưa, ông bà đã truyền lại rằng: Từ 5 – 7 giờ sáng ngày 5/5 âm lịch, nên ăn các món chua, nóng như cơm rượu nếp, trái cây có vị chua, trứng luộc, tỏi sống... để tiêu trừ “sâu bọ” trong cơ thể. Đó là cách để thanh lọc hệ tiêu hóa – vốn được cho là hoạt động mạnh nhất vào giờ này.
Nếu ngủ dậy trễ, ăn không đúng thời điểm, thì hiệu quả “giết sâu bọ” sẽ giảm, ảnh hưởng đến sức khỏe cả năm, đồng thời bị xem là bỏ lỡ “giờ linh”, dễ mất lộc, thiếu may mắn.
Giờ " diệt sâu bọ" rất quan trọng (Ảnh: Báo Lao Động)
2. Kiêng dọn dẹp nhà cửa và đổ rác sớm
Từ sáng sớm Tết Đoan Ngọ, khí dương trong nhà được tích tụ, lan tỏa từ bàn thờ đến mọi không gian sinh hoạt. Nếu dọn dẹp nhà cửa, quét nhà, đổ rác hoặc đổ nước cúng sớm, vô tình sẽ quét trôi phúc khí và lộc đầu ngày ra khỏi cửa.
Người xưa thường dặn, nếu cần vệ sinh, nên làm từ chiều ngày 4/5 âm lịch, sáng sớm hôm sau chỉ nên thực hiện các nghi lễ cúng bái, tuyệt đối tránh động thổ, cắt tóc, cắt móng tay, vì có thể ảnh hưởng vận khí.
3. Tránh mặc đồ màu đen – trắng, không lựa chọn màu tươi sáng
Theo quan niệm phong thủy phương Đông, ngày Đoan Ngọ là lúc dương khí cực thịnh, do đó nên tránh các màu sắc mang tính âm như đen, trắng, xám tro, tím than... Những gam màu này bị cho là dễ hút khí xấu, khiến tinh thần bất an, giảm năng lượng tích cực trong ngày cần hanh thông.
Thay vào đó, nên chọn quần áo có màu tươi sáng, đặc biệt là màu đỏ, vàng, cam hoặc xanh lục để gia tăng sinh khí, thu hút cát lành trong lễ cúng và các sinh hoạt tâm linh.
4. Kiêng cãi vã, tranh luận trong gia đình
Tết Đoan Ngọ là dịp giữa năm – thời điểm âm dương giao thoa. Nếu trong nhà xảy ra xung đột, cãi vã, không chỉ khiến khí trường gia đạo bất ổn, mà còn khiến vận hạn có thể kéo dài trong nhiều tháng sau.
Vì vậy, trong ngày này, mọi thành viên trong gia đình cần giữ sự ôn hòa, nhẹ nhàng trong giao tiếp, tránh to tiếng hoặc gây tranh chấp về tiền bạc, công việc. Đây không chỉ là phong thủy tâm linh, mà còn là giá trị văn hóa về cách giữ hòa khí trong đời sống gia đình.
5. Kiêng mở tủ tiền, đếm tiền, cho mượn tiền
Một số người có thói quen tổng kết tài chính vào dịp giữa năm, nhưng theo quan niệm truyền thống, ngày Tết Đoan Ngọ không thích hợp để mở két, đếm tiền, hoặc cho mượn tiền – vì đây là lúc khí tài đang giao động, dễ bị hao hụt nếu không biết giữ.
Nếu cần giao dịch, nên làm từ những ngày trước. Trong ngày 5/5, nên giữ trạng thái tài chính yên ổn, không có biến động, cũng là cách giữ “mạch tài lộc” không bị đứt quãng.
6. Tránh đi đến những nơi âm u, u tịch
Trong phong tục tâm linh Việt Nam, ngày Đoan Ngọ là lúc “trời đất giao tranh với tà khí” – vì thế, cần tránh đến những nơi như nghĩa địa, bệnh viện, miếu hoang, khu đất bỏ hoang, nhà bỏ trống...
Nếu buộc phải đến, cần thắp nhang xin phép, mang theo bùa bình an hoặc vật hộ thân, và không nên ở lại lâu. Điều này giúp tránh bị âm khí bám theo, giữ cho năng lượng bản thân được an ổn suốt mùa hè.
7. Kiêng tặng quà có nghĩa âm
Kiêng tặng quà mang tính gợi điềm (Ảnh: Báo Lao Động)
Các món quà mang tính "gợi điềm" như gương, dao kéo, đồ sắc nhọn, khăn tay, hoa ly, hoặc đồ vật có hình thù quái dị không nên tặng trong ngày Tết Đoan Ngọ. Những món này bị xem là mang “nghiệp khí”, tượng trưng cho sự chia ly, đau buồn hoặc sát khí, không tốt cho cả người tặng lẫn người nhận.
8. Kiêng cúng mặn chưa thành tâm
Nếu đã tổ chức lễ cúng Tết Đoan Ngọ bằng đồ mặn (như vịt, gà, xôi thịt…), gia chủ cần lưu ý phải chuẩn bị đầy đủ, sạch sẽ và cúng với tâm nghiêm túc. Bởi nếu cúng mặn mà sơ sài, thiếu kính lễ, dễ khiến tổ tiên không chứng, thậm chí ảnh hưởng đến khí lành trong nhà.
Trong nhiều vùng miền, cúng Đoan Ngọ nên thiên về chay, hoa quả và rượu nếp, để giữ được tính thanh lọc và nhẹ nhàng về tâm linh.
Kết luận
Mỗi lễ tiết trong năm đều chứa đựng tinh thần ứng xử của người Việt với thiên nhiên, tổ tiên và đời sống tâm linh. Những điều kiêng kỵ trong ngày Tết Đoan Ngọ không phải là mê tín, mà là kết tinh từ kinh nghiệm tổ tiên, kết hợp giữa phong thủy – y học dân gian – tín ngưỡng.
Khi giữ gìn các điều cốt lõi này, chúng ta không chỉ bảo vệ sức khỏe, vận khí mà còn duy trì bản sắc tâm linh – văn hóa của một dân tộc biết sống hòa hợp với trời đất, biết kính trên nhường dưới và trọng nghĩa tình.